Οι συμβολισμοί των χρωμάτων στη ρωσική γλώσσα

Γελοιογραφία του Νιγιάζ Καρίμοφ

Το πιο φωτεινό και σημειολογικά πιο θετικό χρώμα για τους Ρώσους, είναι το κόκκινο. Η λέξη “κράσνι” (“κόκκινος”), έχει την ίδια ρίζα με τη λέξη “κρασίβι” (“όμορφος”). Ας δούμε, λοιπόν, αναλυτικά τα χρώματα έτσι όπως τα … “βλέπουν” οι Ρώσοι. Οι λέξεις που παραπέμπουν σε χρώματα έχουν σε όλες τις γλώσσες πρόσθετες συνειρμικές σημασίες. Τα ρωσικά δεν αποτελούν εξαίρεση. Το πιο θετικό χρώμα, λοιπόν, για τους Ρώσους, είναι το κόκκινο. Η λέξη “κράσνι” (“κόκκινος”) στα ρωσικά έχει την ίδια ρίζα με τη λέξη “κρασίβι” (“όμορφος”). 

Και οι σημασίες αυτών των δύο λέξεων είναι πολύ συγγενείς. Η κύρια πλατεία της Μόσχας λέγεται Κόκκινη, αλλά ιστορικά έλαβε αυτό το όνομα όχι λόγω του κόκκινου τούβλου, αλλά λόγω της ομορφιάς της. Ποιο σωστά θα έπρεπε να τη λέμε Ωραία!

Οι “Κόκκινοι”
Στην αρχή του 20ου αιώνα η λέξη “κόκκινος” απέκτησε μια νέα σημασία, και από τότε συνδέεται πρώτα απ' όλα με την ιδεολογία του κομμουνισμού. Μετά την επανάσταση του 1917, το κόκκινο έγινε το χρώμα της σημαίας του κράτους, και μ' αυτή τη σημαία η χώρα έζησε ως το ΄91. Στο πλαίσιο της “σοβιετικής μυθολογίας”, το κόκκινο θεωρούνταν το χρώμα του αίματος των εργαζομένων που χύθηκε στον αγώνα για την απελευθέρωση από τον καπιταλιστικό ζυγό.
Από τα παιδικά του χρόνια ένας άνθρωπος βυθιζόταν στον συμβολισμό του κόκκινου. Στην ηλικία των 10 μέχρι 14 ετών, κάθε μαθητής ήταν πιονέρος (κάτι σαν “πρόσκοπος” της κομμουνιστικής νεολαίας), και ως ένδειξη της συμμετοχής του σ' αυτή την παιδική κομμουνιστική οργάνωση ήταν υποχρεωμένος (τουλάχιστον στο σχολείο) να δένει γύρω από το λαιμό ένα κόκκινο μαντήλι.

Οι “Λευκοί” και το ουράνιο τόξο

Τη θέση του ιδεολογικού αντιθέτου του “κόκκινου”, μετά την επανάσταση, κατείχε το “λευκό”. Συγκεκριμένα, την περίοδο 1918 – 1920 ο εμφύλιος πόλεμος διεξάγονταν ανάμεσα στον Κόκκινο και τον Λευκό στρατό, και κατά τη διάρκεια αυτού του εμφυλίου ο Λευκός στρατός (δηλαδή ο φιλοτσαρικός στρατός της Ρωσίας) ηττήθηκε και εκδιώχθηκε από την χώρα. Οι επιζήσαντες εκπρόσωποί του έγιναν “λευκοί μετανάστες”, και η λέξη “λευκός” (“μπέλι”) αποτέλεσε στην ΕΣΣΔ το συνώνυμο του “αντεπαναστατικού” και “εχθρικού”.

Το ρωσικό ουράνιο τόξο έχει επτά χρώματα: Κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο, γαλάζιο, σκούρο μπλε και μοβ. Για να μνημονεύσουν αυτή τη σειρά, χρησιμοποιούν μια φράση, όπου η κάθε λέξη αρχίζει από το ίδιο γράμμα όπως και το αντίστοιχο χρώμα. Είναι η εξής: “Ο κάθε κυνηγός επιθυμεί να γνωρίζει που στέκεται ο φασιανός”.

Το πορτοκαλί χρώμα, που βρίσκεται δίπλα στο κόκκινο, απέκτησε προσφάτως και ένα ιδεολογικό νόημα. Μετά την “Πορτοκαλί” επανάσταση που διαδραματίστηκε στη Ουκρανία πριν από δέκα περίπου χρόνια, “πορτοκαλί” αποκαλείται η φιλελεύθερη αντιπολίτευση με φιλοδυτικό προσανατολισμό. Επίσης, οι συνειρμοί που σχετίζονται με το κίτρινο και το πράσινο χρώμα, έχουν ένα κοινό πολιτισμικό χαρακτήρα. “Κίτρινα” ονομάζονται τα χαμηλού επιπέδου ΜΜΕ που δημοσιεύουν σκανδαλώδεις ιστορίες χαμηλής ποιότητας, ενώ “πράσινοι” είναι οι οικολόγοι που αγωνίζονται για την προστασία του περιβάλλοντος. Το “μοβ”, στην αργκό, μπορεί να λειτουργεί ως σύμβολο βαθιάς απάθειας. Η φράση “Αυτό μου είναι μοβ” σημαίνει “Αυτό δεν με ενδιαφέρει καθόλου”.

Το “γαλάζιο“ και η ομοφυλοφιλία

Με τη λέξη “μπλε” είναι συνδεδεμένο ένα από τα μοναδικά στοιχεία της ρωσικής γλώσσας. Αυτή η απόχρωση που σε άλλες γλώσσες ονομάζεται ως “ανοιχτό μπλε”, στα ρωσικά όχι μόνο αποτελεί ένα ανεξάρτητο χρώμα, αλλά θεωρείται επίσης ένα από τα επτά βασικά χρώματα της ίριδας. Αυτό το χρώμα λέγεται “γκολουμπόι”, και είναι αυτό που μπορεί να παράγει στα ρωσικά τους πιο ποικίλους και καμιά φορά αναπάντεχους, συνειρμούς. Κατά παράδοση, αυτό το χρώμα συμβόλιζε την ευγενή καταγωγή. Η έκφραση “γαλάζιο αίμα” σήμαινε ότι ο άνθρωπος ανήκει στην τάξη των αριστοκρατών. Στη σοβιετική εποχή, ειδικά στη δεκαετία του 1960, έτεινε να συνδέεται με τον ρομαντισμό της εξερεύνησης  απόμακρων τόπων (ένα από τα δημοφιλή τραγούδια εκείνης της εποχής, που καλούσε τη νεολαία να έρθει στις οικοδομές της Σιβηρίας, λεγόταν “Γαλάζιες πόλεις”. “Γαλάζια” ήταν κάποτε και τα όνειρα. Και η πιο δημοφιλής τότε τηλεοπτική εκπομπή λεγόταν “Γαλάζιο φωτάκι” (κατά τον συνειρμό με το πραγματικό χρώμα της ασπρόμαυρης οθόνης).
Όμως, την πιο περίεργη μεταμόρφωση η λέξη “γαλάζιος” την βίωσε κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών. Από τότε που έγινε αποδεκτό το να συζητάς δημοσίως το θέμα της ομοφυλοφιλίας, η λέξη “γκολουμπόι” αποτέλεσε τον κοινής χρήσης ευφημισμό για την αναφορά σε πρόσωπα με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Και αυτή, η αρχικά περιθωριακή σημασία, επικράτησε σταδιακά πάνω σε όλες τις υπόλοιπες. Έτσι, ένα δημοφιλές κατά τη σοβιετική εποχή, εντελώς αθώο παιδικό καρτούν, το “Γαλάζιο κουτάβι” (όπου πρόκειται για ένα δυστυχισμένο σκυλάκι, το οποίο δεν αγαπά κανένας) απέκτησε σήμερα ένα ερωτικό νόημα, που δύσκολα θα μπορούσαν να έχουν προβλέψει η δημιουργοί του έργου.

http://rbth.gr/blogs/2013/11/21/oi_symbolismoi_ton_xromaton_sti_rosiki_glossa_26649.html