Η επιστήμη του ελέγχου της αναπνοής

Αποτελεί το βασικότερο συστατικό για την ύπαρξη ενός ανθρώπινου οργανισμού, την εύρυθμη λειτουργία της ψυχής του, αλλά και την παραγωγικότητα της σκέψης του. Η σωστή αναπνοή αντικαθιστά συχνές βλάβες σε ψυχή και σώμα, ενώ η εξάσκησή της αποδεικνύεται σύγχρονη θεραπεία σε μια πληθώρα από ασθένειες που ταλαιπωρούν τον άνθρωπο του σήμερα...

Η αναπνοή είναι μια φυσική διαδικασία της ζωής μας, μια αυτόνομη λειτουργία του σώματος μας, την οποία και εκτελούμε ακόμα και αν δε συγκεντρωθούμε σε αυτή. Η pranayama είναι η επιστήμη του ελέγχου της αναπνοής, λαμβάνει μία από τις σημαντικότερες θέσεις στην καθημερινότητα ενός μαθητή της yoga και αποτελείται από σειρές ασκήσεων οι οποίες και αποσκοπούν σε ακμαιότερη φυσική και ψυχολογική κατάσταση.

Κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος yoga, προσπαθούμε να επιτύχουμε πληρέστερη αναπνοή, επιδιώκοντας την αύξηση των ποσοστών οξυγόνου στο αίμα και στον εγκέφαλό μας. Ο ορισμός pranayama προέρχεται από τις σανσκριτικές λέξεις prana, η οποία και μεταφράζεται ως ζωτική ενέργεια ή δύναμη της ζωής και yama που σημαίνει πειθαρχία ή έλεγχος. Υπάρχει και εναλλακτική εκδοχή η οποία και ορίζει ως δεύτερο συνθετικό, τη λέξη ayama, η οποία και σημαίνει διερεύνηση ή προέκταση.

 

Η pranayama, μας διδάσκει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αναπνέουμε για να 
αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες της καθημερινότητάς μας, τόσο σωματικές όσο και 
ψυχολογικές. Είναι γεγονός πως έχουμε συνηθίσει να αναπνέουμε ρηχά, συνήθως μόνο από το θώρακα,  χρησιμοποιώντας στο ελάχιστο τις δυνατότητες των πνευμόνων μας.

 Με τις γιογκικές τεχνικές αναπνοής, αυξάνουμε το εύρος των πνευμόνων μας ενώ, λαμβάνοντας σταδιακά περισσότερο οξυγόνο, μαθαίνουμε να αναπνέουμε 
αργά, με βάθος και επίγνωση. Ως αποτέλεσμα η ελεγχόμενη αναπνοή, μας βοηθά να μειώσουμε τις τοξίνες, να νιώσουμε καλύτερα, ενώ το σημαντικότερο είναι πως λειτουργεί ως μέσο πρόληψης στην καταπολέμηση σύγχρονων ασθενειών. 

Δεδομένου ότι τα περισσότερα φάρμακα τα οποία χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του άγχους, του στρες, της αγοραφοβίας ή των κρίσεων πανικού συνοδεύονται από ανεπιθύμητες ενέργειες, αλλά συχνά και από εθισμό, όλο και περισσότεροι ασθενείς αναζητούν τη λύση στον
 ίδιο τους τον οργανισμό και συγκεκριμένα στην αναπνοή τους. 

 

Η κρίση πανικού, για παράδειγμα, είναι μία απότομη αίσθηση έντονου άγχους, ψυχολογικής διέγερσης, 
 φόβου, αδιαθεσίας η οποία κυρίως σχετίζεται με μια ποικιλία νοητικών και σωματικών συμπτωμάτων. Μπορεί να αισθανθείτε ανησυχία, ναυτία, αίσθημα ασφυξίας, πνιγμού, ναυτία ακόμη και πιο απλά απότομη εφίδρωση. 

Με την πρακτική της pranayama, και τη συνεπή εξάσκησή της, επέρχεται σταδιακά ισορροπία ανάμεσα στα ποσοστά οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα, ενώ επιτυγχάνεται και η συνειδητή σύνδεση ανάμεσα σε νου και σώμα.


Ακόμη τα καθημερινά άγχη στην εργασία, οι οικογενειακές υποχρεώσεις ή οι οικονομικές πιέσεις, οδηγούν σε ρηχή και γρήγορη αναπνοή, άρα σε ελλιπή οξυγόνωση, η οποία με τη σειρά της 
επιφέρει εξελικτικά διάφορες επιπλοκές, όπως προβληματικό ύπνο, κόπωση ακόμη και, σε βάθος χρόνου, καρδιακές παθήσεις.

Ήπιες πρακτικές εξάσκησης της αναπνοής τις οποίες θα συναντήσετε σε οποιοδήποτε μάθημα yoga, αλλά και 
με εύκολο τρόπο μπορείτε να εξασκείτε καθημερινά είναι η anuloma pranayama, η pratiloma pranayama και ηsurya bhedana pranayama. 

Στην anuloma pranayama καθόμαστε σε μια άνετη για εμάς καθιστή θέση, τοποθετούμε τον 
δεξί μας αντίχειρα πάνω στο δεξί μας ρουθούνι, δείκτη και μέσο ανάμεσα στα φρύδια μας και τον παράμεσο
 με το μικρό μας δαχτυλάκι στο αριστερό μας ρουθούνι (η συγκεκριμένη τοποθέτηση των δαχτύλων ονομάζεται vishnu mudra). 

Εισπνέουμε και με τα δυο μας ρουθούνια ανοιχτά, αλλά στην εκπνοή περιορίζουμε την έξοδο του αέρα κλείνοντας ελάχιστα τόσο δεξί όσο και αριστερό ρουθούνι. Με αυτόν τον τρόπο η εκπνοή έχει μεγαλύτερη διάρκεια απ’ ότι η εισπνοή. 

Σε αντίθεση με την anuloma, στην pratiloma pranayama προσπαθούμε το ακριβώς αντίθετο,
 δηλαδή περιορίζουμε την είσοδο του αέρα κατά τη διάρκεια της εισπνοής και απελευθερώνουμε πλήρως τη ρινική κοιλότητα κατά την εκπνοή. Ως αποτέλεσμα η εισπνοή διαρκεί εδώ διπλάσιο 
χρόνο από την εκπνοή. 

Στη Surya Bhedana, η εισπνοή γίνεται μόνο από το δεξί ρουθούνι και η εκπνοή από το αριστερό. Καθόμαστε ομοίως σε μια άνετη καθιστή θέση και τοποθετούμε το δεξί μας χέρι στη vishnu mudra. Εισπνέουμε αργά και βαθειά από το δεξί μας ρουθούνι, ενώ με τον παράμεσο και το μικρό μας δαχτυλάκι κρατάμε κλειστό το αριστερό μας ρουθούνι. Στη συνέχεια, κλείνουμε το δεξί μας ρουθούνι με τον αντίχειρά και εκπνέουμε από το αριστερό μας ρουθούνι.

 Οι παραπάνω πρακτικές αναπνοής έχουν ως αποτέλεσμα αρχικά την ηρεμία του εγκεφάλου, καθώς συμβάλλουν στη εξερεύνηση των ορίων της αναπνοής, στον απόλυτο έλεγχό της και κατεπέκταση στην απελευθέρωση του στρες και του άγχος.

 
Μπορούν να εξασκηθούν από ανθρώπους όλων των ηλικιών, από έγκυες αλλά και παιδιά καθώς εξασκώντας μια βαθύτερη και πιο συστηματική αναπνοή απλά επαναφορτίζουμε το σώμα μας και την ψυχή μας. 

Άλλωστε όπως αναφέρεται και στη Hatha Yoga Pradipika, το πρώτο 
εγχειρίδιο γιόγκα: “όταν η αναπνοή περιπλανιέται, ο νους είναι ασταθής, αλλά όταν η αναπνοή είναι σταθερή, έτσι είναι σταθερός και ο νους”.

theosophy